Sen to jedna z podstawowych biologicznych potrzeb organizmu, bez której nie moglibyśmy prawidłowo funkcjonować. Wystarczająco długi nocny wypoczynek gwarantuje dobre samopoczucie i energię niezbędną do podejmowania codziennych zadań. Wiedza o poszczególnych fazach snu może pomóc poprawić nam jego jakość.
W obecnych czasach zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci śpią o wiele krócej, niż powinny. Według zaleceń najwięcej snu potrzebują noworodki i niemowlęta, które przesypiają od 12 do 17 godzin na dobę. Dzieciom w wieku przedszkolnym wystarczy około 10 godzin, a uczniom – 9. Liczba godzin snu u nastolatków zmniejsza się do 8. Z kolei osoby dorosłe mogą spać od 6 do 8 godzin. Seniorzy potrzebują zazwyczaj 6–7 godzin snu na dobę.
Zbyt mała ilość snu wiąże się z negatywnym wpływem na funkcjonowanie organizmu. W wyniku ciągłego zmęczenia tracimy odporność, a nasza zdolność zapamiętywania informacji czy szybkość reakcji ulegają znacznemu obniżeniu, co może być niebezpieczne, gdy na przykład prowadzimy samochód. Warto w tym miejscu podkreślić, że znaczenie ma nie tylko ilość snu, lecz także jego jakość. Znajomość faz snu może nauczyć nas je kontrolować w taki sposób, aby budzić się na odpowiednim etapie snu. Wówczas poranne wstawanie nie będzie sprawiać trudności, a my będziemy bardziej wyspani.
W pełnym cyklu spania występują dwie fazy snu, podczas których zachodzą różne procesy w organizmie. Wiąże się to z odmiennym funkcjonowaniem ciała i inną jakością odpoczynku w poszczególnych fazach.
Faza NREM (ang. Non-rapid eye movement), nazywana snem wolnofalowym, cechuje się wolnym ruchem gałek ocznych. Faz REM (ang. Rapid eye movement), znana także jako sen paradoksalny, jest fazą szybkich ruchów gałek ocznych.
Jak dokładnie przebiega cykl snu? Według badań, w których brano pod uwagę bioelektryczną czynność mózgu, ruchy gałek ocznych i napięcie mięśni podbródkowych, sen dorosłego człowieka składa się z 2 do 6 cykli. Fazę NREM dzielimy na trzy stadia:
Po trzecim stadium występuje faza REM, podczas której gałki oczne poruszają się o wiele szybciej, podnosi się ciśnienie krwi oraz przyśpiesza praca serca i oddech. U niektórych pojawia się paraliż kończyn. W fazie REM umysł zaczyna intensywniej pracować, co skutkuje pojawieniem się wyraźniejszych marzeń sennych.
Długość trwania obu faz, jak i całego cyklu jest kwestią dosyć indywidualną, uzależnioną od wielu czynników. W przybliżeniu można jednak określić, że pełny cykl wynosi około 90–120 min. Stadium pierwsze fazy NREM trwa zwykle 7 min, drugie – około 20 min, a trzecie zwykle kilkadziesiąt minut. Co ważne, z każdym kolejnym cyklem stadium głębokiego snu jest coraz krótsze, aż w końcu całkiem zanika. Natomiast faza REM pierwszym cyklu nie trwa dłużej niż 15 min. W odróżnieniu od snu głębokiego faza REM z każdym cyklem trwa coraz dłużej. W cyklu poprzedzającym przebudzenie wynosi nawet 40 min.
Zdj. główne: Claudio_Scott/pixabay.com
